Bàn thêm về câu đối ở Đình Làng Lệ Sơn
Đăng lúc: Thứ ba - 07/05/2013 20:51 - Người đăng bài viết: bientap02Bài tìm hiểu về câu đối ở Đình Làng Lệ Sơn của tác giả Trần Đức Hường
Những bài viết cùng chủ đề đã đăng:
1.Ký ức về Đình Làng Lệ Sơn
2.Tiếng vọng mái đình xưa (phần I)
3.Tiếng vọng mái đình xưa (phần II)
4.Tiếng vọng mái đình xưa (phần kết)
5. Phải làm gì để tôn tạo những di thắng ở làng Lệ Sơn ?
Đình làng ta có một câu đối chữ Hán ghép bằng mảnh sành trên cột nanh trước cổng. Về mặt vật thể, nó đã bị thời gian bào mòn, hiện không còn nguyên vẹn. Tuy nhiên, về mặt phi vật thể, ý nghĩa của nó vẫn còn vẹn nguyên giá trị.
Tôi không có cao vọng đi đến tận cùng chữ nghĩa mà chỉ hy vọng góp phần làm rõ thêm một phần nội dung và ngụ ý của Tiền nhân.
Về phiên âm, chuẩn xác là :
1.Ký ức về Đình Làng Lệ Sơn
2.Tiếng vọng mái đình xưa (phần I)
3.Tiếng vọng mái đình xưa (phần II)
4.Tiếng vọng mái đình xưa (phần kết)
5. Phải làm gì để tôn tạo những di thắng ở làng Lệ Sơn ?
Đình làng ta có một câu đối chữ Hán ghép bằng mảnh sành trên cột nanh trước cổng. Về mặt vật thể, nó đã bị thời gian bào mòn, hiện không còn nguyên vẹn. Tuy nhiên, về mặt phi vật thể, ý nghĩa của nó vẫn còn vẹn nguyên giá trị.
Tôi không có cao vọng đi đến tận cùng chữ nghĩa mà chỉ hy vọng góp phần làm rõ thêm một phần nội dung và ngụ ý của Tiền nhân.
Về phiên âm, chuẩn xác là :
Khí tác sơn hà công minh chính trực di nhất
Đức hợp thượng hạ cao minh bác hậu vô cương
Đức hợp thượng hạ cao minh bác hậu vô cương
Về nghĩa, tôi tạm dịch :
Khí tạo ra núi sông nên công bằng, sáng suốt, thẳng ngay cần hợp lại trong một
Tính hợp lực trên dưới là cao thượng, thông minh, uyên bác nên mở rộng vô biên
Với “ khí tác sơn hà ” ( 氣 作 山 河 ) tôi đã có chú giải theo Triết học phương Đông vì sao “ khí ” lại tạo ra được “ núi, sông ” nên xin không nhắc lại. Bài viết này chỉ đi sâu hơn một chút về “ đức hợp thượng hạ ” ( 德 合 上 下 ) mà thôi.
Như đã nói, chữ hợp ( 合 ) tôi dịch theo nghĩa đồng tâm hợp lực ( 同 心 合 力 ). Điều này vốn là mong muốn của mọi người, mọi nhà. Tôi còn nhớ một đoạn của bài thơ Hòn đá :
Biết đồng sức
Biết đồng lòng
Việc gì khó
Làm cũng xong
( Hồ Chí Minh )
Biết đồng lòng
Việc gì khó
Làm cũng xong
( Hồ Chí Minh )
Suy cho cùng, đồng tâm hợp lực là sự đoàn kết. Có ĐOÀN KẾT thì mới có ĐỒNG TÂM HỢP LỰC.
Vậy còn “thượng” “hạ” ?
Thượng, hạ trước hết là “kẻ trên”, “người dưới”. Kẻ trên là những người có chức, có tước - người dưới là những “phó thường dân”. Kẻ trên là những người tiền muôn bạc vạn - người dưới là những người “cơm chưa đủ ăn, áo chưa đủ mặc”. Kẻ trên là những người có chữ nghĩa - người dưới là những người mới biết “chữ nhất là một ”
Thượng, hạ còn là “làng trên”, “xóm dưới”. Xét về khía cạnh vị trí địa lý, đó là làng trên, làng dưới ; Xóm trên, xóm dưới trong làng. Xét về khía cạnh cơ cấu tổ chức hành chính, đó là giữa các cá nhân, gia đình, dòng họ với xóm, làng ; Giữa các xóm với nhau ; Giữa xóm với làng ….
Khi để câu đối ở cổng đình làng, tôi nghĩ những bậc Tiền nhân mong muốn rằng các chức sắc, thần dân trong làng thấm đẫm tinh thần “cao thượng, thông minh, uyên bác” để thực hiện đoàn kết nhằm đi đến ấm no, hạnh phúc, dân giàu, làng đẹp. Những bậc Tiền nhân ngụ ý rằng mỗi khi có dịp đi qua cổng đình làng, mọi người lại được nhắc nhở những điều về ĐỒNG TÂM HỢP LỰC để có ai lỡ quên thì kịp khắc ghi mà hành xử.
Cái “hợp lại trong một ”thì mọi người tự làm là có thể được nhưng cái “hợp thượng hạ” thì ngoài việc cần từng người hành xử lại còn cần sự phối hợp của mọi người. Nghĩa là, cái “hợp thượng hạ ”sẽ khó khăn hơn dù vẫn có thể làm được. Và, để làm được thì “cao thượng, thông minh, uyên bác ”cần được hết sức đề cao, phải “mở rộng vô biên”.
Thuở học trò còn nhiều mơ mộng, hay chép các câu danh ngôn, có một câu ngạn ngữ của người Nga mà tôi còn nhớ: “Suy nghĩ là mầm, lời nói là hoa, quả để ăn được là ở hành động có lý trí. Từ “mầm” đến “quả để ăn được ”là một khoảng cách khá dài, đầy khó khăn trắc trở và không phải cứ có “mầm ” là có “quả để ăn được”. Nhưng, một điều chắc chắn là không thể có “quả để ăn được” nếu không có “mầm”.
Để kết thúc bài viết, xin được trích dẫn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh để tất cả cùng suy ngẫm :
“Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết
Thành công, thành công, đại thành công”
Thành công, thành công, đại thành công”
Chúc và cầu mong cho làng ta ngày một trù phú, phồn vinh; Nhà nhà trong làng ngày một tươi đẹp, ấm no ; Người người trong làng ngày một thành đạt, hạnh phúc !
Tác giả bài viết: Trần Đức Hường (LESONTRAN)
Từ khóa:
Những tin mới hơn
- Động Chân Linh - Huyền thoại và lịch sử (Phần 1) (17/06/2013)
- Động Chân Linh - Huyền thoại và lịch sử (Phần 2) (21/06/2013)
- Câu đối - Một di sản văn hoá tinh thần độc đáo của làng Lệ Sơn (Phần 1) (12/07/2013)
- Câu đối - Một di sản văn hoá tinh thần độc đáo của làng Lệ Sơn (Phần 2) (16/07/2013)
- Công bố kết quả giải thưởng Tìm hiểu lịch sử văn hóa làng Lệ Sơn - Giai đoạn Khởi động (10/06/2013)
- Một số tư liệu để nghiên cứu về quá trình xuất hiện và thay đổi của các địa danh Lệ Sơn Thượng và Lệ Sơn Hạ qua tiến trình lịch sử (Phần 2) (21/05/2013)
- Giới thiệu về giải thưởng chương trình Tìm hiểu văn hóa, lịch sử Làng Lệ Sơn (27/05/2013)
- Lê Di - Một danh nhân người Lệ Sơn được cấp 8 sắc phong và cũng là nhân vật được chép vào Nhất thống chí và Chính biên liệt truyện của triều Nguyễn (Phần 2) (12/05/2013)
- Một số tư liệu để nghiên cứu về quá trình xuất hiện và thay đổi của các địa danh Lệ Sơn Thượng và Lệ Sơn Hạ qua tiến trình lịch sử (Phần 1) (19/05/2013)
- Cụ Đặng Thị Cấp - Thân mẫu của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên là dòng dõi nhà tướng ở Làng Lệ Sơn (29/04/2016)
Những tin cũ hơn
- Tài liệu tham khảo, đối chiếu phục vụ cho việc nghiên cứu, xuất bản địa chí làng Lệ Sơn (02/05/2013)
- Ngôn ngữ bản địa của làng Lệ Sơn (23/04/2013)
- Đề cương dự thảo lịch sử Đảng bộ xã Văn Hoá (17/04/2013)
- Hé mở tư liệu địa danh của Lệ Sơn Thượng Xã và Lệ Sơn Hạ Trang (03/04/2013)
- Công bố sắc phong phần cuối. Quan tuần phủ Lê Duy Di (08/04/2013)
- Công bố Phần II; sắc phong cấp cho quan Lê Duy Di, đời thứ 11 chi nhánh Lê Thuần Phác (31/03/2013)
- Công bố Phần I; sắc phong cấp cho quan Lê Duy Di, đời thứ 11 chi nhánh Lê Thuần Phác, họ Lê (26/03/2013)
- Một số kết quả nghiên cứu về tên làng và kết cấu làng Lệ Sơn xưa cùng những điều cần tiếp tục giải mã (25/03/2013)
- Khảo cứu Họ Lê ở Thôn Phúc Tự, làng Lệ Sơn (22/03/2013)
- Nội dung chương trình phát động phong trào "Tìm hiểu, công bố kết quả sưu tầm, nghiên cứu lịch sử, văn hóa làng Lệ Sơn" (16/03/2013)
Ý kiến bạn đọc
langtienle - Đăng lúc: 10/05/2013 08:23
Công nhận xa Văn hoá các bạn có 1 bề dày lịch sử đáng nể thật! các bậc tiền nhân của làng đã có những hiểu biết rât sâu rộng về thuyết âm dương,phong thuỷ khi xây dựng đình làng.làng các bạn không hổ danh khi được xếp đứng đầu bát danh hương xứ Quảng.tt
Công nhận xa Văn hoá các bạn có 1 bề dày lịch sử đáng nể thật! các bậc tiền nhân của làng đã có những hiểu biết rât sâu rộng về thuyết âm dương,phong thuỷ khi xây dựng đình làng.làng các bạn không hổ danh khi được xếp đứng đầu bát danh hương xứ Quảng.tt
Mã an toàn: 
- Lời giới thiệu công trình Địa chí Làng Lệ Sơn - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Trả lời ý kiến đề xuất của bạn Lê Quang Đạt. Việc in sách đủ để phát cho mỗi gia đình người Lệ Sơn 1 quyển là không dễ vì giá thành sách chỉ tính riêng giấy mực thủ tục giấy phép xuất bản xuất bản mỗi cuốn đã 160.000 đồng, để in đủ thì phải 4000 quyển như vậy riêng tiền... - Nghề hay: Trồng cỏ nuôi bò một hướng đi tích cực chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp nông thôn - Gửi bởi: Phạm Thị Thuỳ
Đọc được bài hay quá. Một số kiến thức rất bổ ích. Tuy nhiên, tôi có việc rất mong được anh hỗ trợ: Anh có định mức nào, hay kinh nghiệm về chi phí sản xuất 1 ha trồng cỏ không anh (giống, phân bón, nhận công, tưới tiêu...). Anh có có thể cho tôi xin được không. Hiện... - Lệ Sơn - Làng theo đạo học - Gửi bởi: Lương Xuân Trường
Mình tình cờ đọc lại bài viết của mình ở đây. (bài vết cũng tám năm trước rồi) đọc bình luận của bạn Lâm Phương, chuyện bạn đánh giá thế nào là quyền của bạn. Chỉ có điều một thông tin bạn đưa ra không chính xác: Mình (Lương Xuân Trường) và bạn dồng nghiệp Phan Phương... - Thêm một tư liệu Hán nôm về địa danh Lệ Sơn - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Cháu xem lại thông tin đoạn nói về chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1774 - 1776 là chưa chính xác dễ gây nhầm lẫn với thông tin Chiến tranh Trịnh - Nguyễn (1627 - 1672) ở thế kỷ XVII. Thời gian được nói đến trong bài viết là sau khi tướng họ Trịnh - Hoàng Ngũ Phúcvượt sông... - Bài thơ cuối cùng của nhà giáo Lê Ngọc Mân - Gửi bởi: Lê Quang Đạt, số phone: 0913963799
Hồi trước đi học chung cấp 3 ở huyện Quảng Trạch cùng bạn Hạnh, bạn Hào ở Ba Đồn. Hay xuống thăm thầy Mân chuyện trò ngâm thơ - Chặt củi lèn, một kỷ niệm khó quên - Gửi bởi: Lê Quang Đạt
Nhớ lại hồi xưa đi chăn bò cùng các bạn ở Hung Tắt, Hung Cày. Nay đâu còn cảnh đó nữa? - Một gia đình cần sự giúp đỡ - Gửi bởi: Nguyen Van Thanh
Rất buồn vì Thay mặt Hội đồng hương Văn hoá tại Nha Trang trích gửi tiền ủng hộ mà không có danh sách...Việc đã qua...Thôi nhé! - Gửi con gái Mẹ - Gửi bởi: Hung Lan
Mệ Phương còn khỏe không chi Hồng ?
Bài thơ hay đáo để, đọc mà nước mắt chảy dài. - Lê Đình Khôi; Quê hương là nơi con nước "chở che con đi..." - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Bài viết rất là một lời tri ân với cụ Lê Đình Khôi người đã có những hành động đẹp đóng góp cho cộng đồng cư dân Lệ Sơn ở Hà nội và quê hương và cũng phần nào nói lên được cái tâm của một người con Lệ Sơn đáng kính đối với quê hương. Cảm ơn chú Vệ và Ban biên tập báo...
Thống kê
- Đang truy cập: 6
- Hôm nay: 1403
- Tháng hiện tại: 37913
- Tổng lượt truy cập: 8397924
Liên kết làng quê Quảng Bình
Lệ Sơn 2 - www.langleson.com
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de
Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de
Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
Giờ mới biết bí danh LESONTRAN là eng Trần Đức Hường. Cảm ơn eng đã viết bài cho báo làng. Bài của eng đọc cũng hay nhưng thiếu lửa. Mong eng tiếp tục cho ra nhiều tác phẩm để cho bầy tui sáng mắt ra. Cảm ơn eng nờ.