1
  • image
  • image
  • image
  • image
13:43 ICT Thứ sáu, 29/03/2024

Bàn thêm về câu đối ở Đình Làng Lệ Sơn

Đăng lúc: Thứ ba - 07/05/2013 20:51 - Người đăng bài viết: bientap02
Bài tìm hiểu về câu đối ở Đình Làng Lệ Sơn của tác giả Trần Đức Hường
Những bài viết cùng chủ đề đã đăng:
1.Ký ức về Đình Làng Lệ Sơn

2.Tiếng vọng mái đình xưa (phần I)
3.Tiếng vọng mái đình xưa (phần II)
4.Tiếng vọng mái đình xưa (phần kết)
5. Phải làm gì để tôn tạo những di thắng ở làng Lệ Sơn ?


Đình làng ta có một câu đối chữ Hán ghép bằng mảnh sành trên cột nanh trước cổng. Về mặt vật thể, nó đã bị thời gian bào mòn, hiện không còn nguyên vẹn. Tuy nhiên, về mặt phi vật thể, ý nghĩa của nó vẫn còn vẹn nguyên giá trị.

Tôi không có cao vọng đi đến tận cùng chữ nghĩa mà chỉ hy vọng góp phần làm rõ thêm một phần nội dung và ngụ ý của Tiền nhân.
Về phiên âm, chuẩn xác là :

 
Khí tác sơn hà công minh chính trực di nhất
     Đức hợp thượng hạ cao minh bác hậu vô cương
 
1
 
Về nghĩa, tôi tạm dịch :

Khí tạo ra núi sông nên công bằng, sáng suốt, thẳng ngay cần hợp lại trong một
Tính hợp lực trên dưới là cao thượng, thông minh, uyên bác nên mở rộng vô biên

Với “ khí tác sơn hà ” (   )  tôi đã có chú giải theo Triết học phương Đông vì sao “ khí ” lại tạo ra được “ núi, sông ” nên xin không nhắc lại. Bài viết này chỉ đi sâu hơn một chút về “ đức hợp thượng hạ ” ( 德 ) mà thôi.

Như đã nói, chữ hợp ( ) tôi dịch theo nghĩa đồng tâm hợp lực  ( 同 心 合 力 ). Điều này vốn là mong muốn của mọi người, mọi nhà. Tôi còn nhớ một đoạn của bài thơ Hòn đá :

 
Biết đồng sức
Biết đồng lòng
Việc gì khó
Làm cũng xong
( Hồ Chí Minh )

Suy cho cùng, đồng tâm hợp lực là sự đoàn kết. Có ĐOÀN KẾT thì mới có ĐỒNG TÂM HỢP LỰC.

Vậy còn “thượng” “hạ” ?

Thượng, hạ trước hết là “kẻ trên”, “người dưới”. Kẻ trên là những người có chức, có tước - người dưới là những “phó thường dân”. Kẻ trên là những người tiền muôn bạc vạn - người dưới là những người “cơm chưa đủ ăn, áo chưa đủ mặc”. Kẻ trên là những người có chữ nghĩa - người dưới là những người mới biết “chữ nhất là một ”

Thượng, hạ còn là “làng trên”, “xóm dưới”. Xét về khía cạnh vị trí địa lý, đó là làng trên, làng dưới ; Xóm trên, xóm dưới trong làng. Xét về khía cạnh cơ cấu tổ chức hành chính, đó là giữa các cá nhân, gia đình, dòng họ với xóm, làng ; Giữa các xóm với nhau ; Giữa xóm với làng ….

Khi để câu đối ở cổng đình làng, tôi nghĩ những bậc Tiền nhân mong muốn rằng các chức sắc, thần dân trong làng thấm đẫm tinh thần “cao thượng, thông minh, uyên bác” để thực hiện đoàn kết nhằm đi đến ấm no, hạnh phúc, dân giàu, làng đẹp. Những bậc Tiền nhân ngụ ý rằng mỗi khi có dịp đi qua cổng đình làng, mọi người lại được nhắc nhở những điều về ĐỒNG TÂM HỢP LỰC để có ai lỡ quên thì kịp khắc ghi mà hành xử.

Cái “hợp lại trong một ”thì mọi người tự làm là có thể được nhưng cái “hợp thượng hạ” thì ngoài việc cần từng người hành xử lại còn cần sự phối hợp của mọi người. Nghĩa là, cái “hợp thượng hạ ”sẽ khó khăn hơn dù vẫn có thể làm được. Và, để làm được thì “cao thượng, thông minh, uyên bác ”cần được hết sức đề cao, phải “mở rộng vô biên”.

Thuở học trò còn nhiều mơ mộng, hay chép các câu danh ngôn, có một câu ngạn ngữ của người Nga mà tôi còn nhớ: “Suy nghĩ là mầm, lời nói là hoa, quả để ăn được là ở hành động có lý trí. Từ “mầm” đến “quả để ăn được ”là một khoảng cách khá dài, đầy khó khăn trắc trở và không phải cứ có “mầm ” là có “quả để ăn được”. Nhưng, một điều chắc chắn là không thể có “quả để ăn được” nếu không có “mầm”.

Để kết thúc bài viết, xin được trích dẫn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh để tất cả cùng suy ngẫm :

 
“Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết
Thành công, thành công, đại thành công”

Chúc và cầu mong cho làng ta ngày một trù phú, phồn vinh; Nhà nhà trong làng ngày một tươi đẹp, ấm no ; Người người trong làng ngày một thành đạt, hạnh phúc !
Tác giả bài viết: Trần Đức Hường (LESONTRAN)
Đánh giá bài viết

Ý kiến bạn đọc

Avata
Lê Đắng - Đăng lúc: 28/05/2013 13:04
Giờ mới biết bí danh LESONTRAN là eng Trần Đức Hường. Cảm ơn eng đã viết bài cho báo làng. Bài của eng đọc cũng hay nhưng thiếu lửa. Mong eng tiếp tục cho ra nhiều tác phẩm để cho bầy tui sáng mắt ra. Cảm ơn eng nờ.
Avata
langtienle - Đăng lúc: 10/05/2013 08:23
Công nhận xa Văn hoá các bạn có 1 bề dày lịch sử đáng nể thật! các bậc tiền nhân của làng đã có những hiểu biết rât sâu rộng về thuyết âm dương,phong thuỷ khi xây dựng đình làng.làng các bạn không hổ danh khi được xếp đứng đầu bát danh hương xứ Quảng.tt

Mã an toàn:   Mã chống spamThay mới     



 
  • Lời giới thiệu công trình Địa chí Làng Lệ Sơn  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Trả lời ý kiến đề xuất của bạn Lê Quang Đạt. Việc in sách đủ để phát cho mỗi gia đình người Lệ Sơn 1 quyển là không dễ vì giá thành sách chỉ tính riêng giấy mực thủ tục giấy phép xuất bản xuất bản mỗi cuốn đã 160.000 đồng, để in đủ thì phải 4000 quyển như vậy riêng tiền...
  • Nghề hay: Trồng cỏ nuôi bò một hướng đi tích cực chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp nông thôn  -   Gửi bởi: Phạm Thị Thuỳ
    Đọc được bài hay quá. Một số kiến thức rất bổ ích. Tuy nhiên, tôi có việc rất mong được anh hỗ trợ: Anh có định mức nào, hay kinh nghiệm về chi phí sản xuất 1 ha trồng cỏ không anh (giống, phân bón, nhận công, tưới tiêu...). Anh có có thể cho tôi xin được không. Hiện...
  • Lệ Sơn - Làng theo đạo học  -   Gửi bởi: Lương Xuân Trường
    Mình tình cờ đọc lại bài viết của mình ở đây. (bài vết cũng tám năm trước rồi) đọc bình luận của bạn Lâm Phương, chuyện bạn đánh giá thế nào là quyền của bạn. Chỉ có điều một thông tin bạn đưa ra không chính xác: Mình (Lương Xuân Trường) và bạn dồng nghiệp Phan Phương...
  • Thêm một tư liệu Hán nôm về địa danh Lệ Sơn  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Cháu xem lại thông tin đoạn nói về chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1774 - 1776 là chưa chính xác dễ gây nhầm lẫn với thông tin Chiến tranh Trịnh - Nguyễn (1627 - 1672) ở thế kỷ XVII. Thời gian được nói đến trong bài viết là sau khi tướng họ Trịnh - Hoàng Ngũ Phúcvượt sông...
  • Bài thơ cuối cùng của nhà giáo Lê Ngọc Mân  -   Gửi bởi: Lê Quang Đạt, số phone: 0913963799
    Hồi trước đi học chung cấp 3 ở huyện Quảng Trạch cùng bạn Hạnh, bạn Hào ở Ba Đồn. Hay xuống thăm thầy Mân chuyện trò ngâm thơ
  • Chặt củi lèn, một kỷ niệm khó quên  -   Gửi bởi: Lê Quang Đạt
    Nhớ lại hồi xưa đi chăn bò cùng các bạn ở Hung Tắt, Hung Cày. Nay đâu còn cảnh đó nữa?
  • Một gia đình cần sự giúp đỡ  -   Gửi bởi: Nguyen Van Thanh
    Rất buồn vì Thay mặt Hội đồng hương Văn hoá tại Nha Trang trích gửi tiền ủng hộ mà không có danh sách...Việc đã qua...Thôi nhé!
  • Gửi con gái Mẹ  -   Gửi bởi: Hung Lan
    Mệ Phương còn khỏe không chi Hồng ?
    Bài thơ hay đáo để, đọc mà nước mắt chảy dài.
  • Lê Đình Khôi; Quê hương là nơi con nước "chở che con đi..."  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Bài viết rất là một lời tri ân với cụ Lê Đình Khôi người đã có những hành động đẹp đóng góp cho cộng đồng cư dân Lệ Sơn ở Hà nội và quê hương và cũng phần nào nói lên được cái tâm của một người con Lệ Sơn đáng kính đối với quê hương. Cảm ơn chú Vệ và Ban biên tập báo...

Thống kê

  • Đang truy cập: 7
  • Hôm nay: 1145
  • Tháng hiện tại: 51307
  • Tổng lượt truy cập: 8006590

Liên kết làng quê Quảng Bình

Lệ Sơn 2 - www.langleson.com
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de

Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
Hân hạnh chào đón các bạn đến với trang tin www.langleson.net
Bản quyền thuộc về Làng Lệ Sơn. Trang thông tin này là tài sản của toàn thể con em làng Lệ Sơn, huyện Tuyên Hoá, tỉnh Quảng Bình
Trang thông tin điện tử Làng Lệ Sơn hoạt động theo quy định của luật pháp Vịệt Nam dưới sự điều hành chung của Hội đồng tư vấn chuyên môn và kỹ thuật.
Trụ sở: Đặt tại trung tâm lưu trữ truyền số liệu VDC1 - Hà Nội - Việt Nam
Trang thông tin là tài sản chung của toàn thể con em làng Lệ Sơn, xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình
Email gửi bài viết
baiviet@langleson.net