1
  • image
  • image
  • image
  • image
00:45 ICT Thứ năm, 25/04/2024

Lê Di - Một danh nhân người Lệ Sơn được cấp 8 sắc phong và cũng là nhân vật được chép vào Nhất thống chí và Chính biên liệt truyện của triều Nguyễn (Phần 1)

Đăng lúc: Thứ tư - 08/05/2013 04:05 - Người đăng bài viết: bientap02
Trong nửa đầu thế kỷ XIX, dưới vương triều Nguyễn hiếm có một vị quan người Lệ Sơn nào lại được các vua Nguyễn đánh giá cao và phong thưởng nhiều như Tuần vũ Lê Di. Chỉ có 13 năm trên hoạn lộ nhưng ông đã khẳng định được tài năng và phẩm hạnh cao khiết của mình khiến các vua Nguyễn phải phong thưởng 8 lần và liệt vào hàng trung nghĩa thần. Tên Lê Di được chép trong Đại Nam chính biên Liệt truyện ở phần Truyện các quan bên cạnh các đại thần như Trương Đăng Quế, Vũ Xuân Cẩn, Nguyễn Tri Phương...Ở Đại Nam nhất thống chí quyển III chép về tỉnh Quảng Bình, Lê Di được chép là Lê Dần ở phần nhân vật đời Nguyễn. Bài viết cố gắng làm rõ những đóng góp của Lê Di qua các tài liệu sắc phong và điền dả để luận giải những kết quả mà ông đã gặt hái được trên quan lộ.
Các bài viết liên quan:
 LÊ DI - MỘT DANH NHÂN NGƯỜI LỆ SƠN ĐƯỢC CẤP 8 SẮC PHONG VÀ CŨNG LÀ NHÂN VẬT ĐƯỢC CHÉP VÀO NHẤT THỐNG CHÍ VÀ CHÍNH BIÊN LIỆT TRUYỆN CỦA TRIỀU NGUYỄN
 

        Lê Di (1817-1853), còn có tên là Lê Duy Di hay Lê Dần, tự Trọng Cung. Ngài là hậu duệ đời thứ 11 của Quốc tử giám Giám sinh Lê Văn Hành - Thủy tổ họ Lê - vị “Tiền khai canh” làng Lệ Sơn (xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình). Lê Duy Di sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống hiếu học ở vùng đất nổi tiếng văn vật của tỉnh Quảng Bình. Năm 20 tuổi ông đỗ Cử nhân tại trường thi Thừa Thiên khoa Đinh Dậu Minh Mạng  năm thứ 18 (1837). Sau khi đỗ Cử nhân ông tiếp tục thi Hội nhưng đáng tiếc là chỉ đỗ Tam trường. Năm 1840, Lê Duy Di được vua Minh Mạng bổ dụng làm Văn Lâm lang - Tri huyện Thanh Trì và từ đây ông bắt đầu bước lên hoạn lộ. Lê Duy Di chỉ làm quan được 13 năm thì không may lâm bệnh và qua đời khi vẫn còn rất trẻ. Tuy thời gian làm quan không dài nhưng Lê Duy Di đã lần lượt phục vụ 3 vị vua Nguyễn từ Minh Mạng qua Thiệu Trị đến Tự Đức. Là nhà hoạt động chính trị có học vấn uyên thâm, có năng lực quản lý tốt mà phẩm chất thanh cao nên trong thời gian phục vụ nhân dân và triều đình, Lê Duy Di không chỉ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà còn để lại “tiếng thơm” lưu danh với hậu thế. Là một vị quan thanh liêm chính trực, thương dân hết lòng, khiến dân chúng ở bất cứ nơi nào Lê Di trị nhậm đều hết lời ca tụng. Tài năng và phẩm hạnh của Lê Duy Di đã khiến cả 3 vị vua Nguyễn phải liên tiếp ban sắc khen thưởng và cất nhắc lên những vị trí ngày một cao hơn. Tất các 8 sắc phong của các vị vua này đều dành những lời hay ý đẹp để ca ngợi tài năng và phẩm hạnh của Lê Duy Di.
 
            Sắc phong số 1:
1
 
(Ảnh chụp từ phó bản . Nguồn Lê Trọng Đại)
.
           Dịch nghĩa: “Vâng mệnh trời Hoàng đế ban chiếu sắc rằng: Học mà đỗ đạt hạng ưu ắt được bổ làm quan. Đó là tấm lòng của bậc quân tử đối với quan lại; còn với người thì đó là điển lệ thông thường của quốc gia vậy. Ngươi là Lê Duy Di đỗ cử nhân, tài năng đáng trọng, hạnh kiểm đáng khen, lại biết dụng công dốc sức đảm đương phận sự, có ước nguyện phục vụ quan trường. Do vậy, nay đặc ân ban cho chức Văn lâm lang Tri huyện huyện Thanh Trì. Hãy gắng kính cẩn mà phụng mệnh và làm tròn chức phận. Nay giao phó cho ngươi.
Hãy kính theo. Ngày 12 tháng 5 năm Minh mệnh thứ 21 (1840)” [5].

           Mặc dù chĩ đỗ Cử nhân (không đỗ Tiến sỹ) nhưng Lê Duy Di vẫn được triều đình đánh giá cao về học vấn và đức hạnh nên vua Minh Mệnh đã bổ dụng ông làm Tri huyện Thanh Trì. Trên cương vị này Lê Duy Di đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tạo được danh tiếng tốt đối với dân chúng nơi ông đến trị nhậm. Tiếng tăm về tài năng và đức độ của ông vang tới triều đình nên chỉ mới 2 năm làm quan ông đã được vua Thiệu Trị rút vào triều và phong lên chức Cấp sự trung ở Lại khoa. Sách Đại Nam chính biên liệt truyện chép: “Duy Di... làm tri huyện Thanh Trì có tiếng ơn huệ với dân. Trong năm Thiệu Trị cất lên làm Giám sát ngự sử, gặp việc là tham hặc không kiêng nể thường tâu: Đình thần cân nhắc thay đổi quan lại không đúng. Vua khen thẳng thắn, cứng rắn, sắc bén như sắt. Lại dâng sớ xin nghiêm sức lối chơi “Đầu hồ” ở trong cung (khi yến ẩm chơi ném tên vào hồ rượu, ai thua phải phạt rượu) để ngăn những người kiêu hãnh. Vua bảo: Lời tâu thực cơ mưu ngăn lúc chưa nẩy mầm, rất là mừng rõ, truyền chỉ khen ngợi” [2; 192-193]. Sắc phong số 2:

        Vâng mệnh trời hưng vận Hoàng đế ban chế rằng: Trẫm duy lo chính sự, dùng người cân nhắc phải kê cứu điển lệ, lượng xét đức tài mà định vị, chọn người tiêu biểu để đảm đương chức phận. Nay thấy nhà ngươi là Lê Duy Di chức Cấp sự trung ở Lại khoa là người có học vấn, đầy đủ khí chất có thể đảm đương được việc chính sự, quả như lời khen rằng: Rất thanh tao, lại rất thấu đáo, tận tụy. Việc quan hết sức mẫn cán, có nhiều đóng góp công lao xứng đáng được gia phong chức tước trong Triều. Nay đặc ân ban cho chức Phụng nghị đại phu Cấp sự trung ở Lại khoa. Ban chiếu mệnh được vẻ vang mà gắng hoàn thành bổn phận, để lưu danh mãi mãi. Hãy kính theo! Ngày 13 tháng giêng năm Thiệu Trị thứ 3 (1843)” [5].

            Sau một năm đảm nhận chức Phụng nghị đại phu cấp sự trung ở Lại khoa, Lê Duy Di tiếp tục khẳng định được tài năng, nhiệt huyết và phẩm chất thanh liêm, tận tụy mà lại rất chính trực, nên ông lại được vua Thiệu Trị khen thưởng và sắc phong chuyển lên làm Cấp sự trung ở Hộ khoa kiêm Viện trưởng viện Đô sát trong triều. Như vậy việc nhà vua cho Lê Duy Di làm Cấp sự trung ở hộ khoa và đứng đầu Viện Đô sát thể hiện sự tín nhiệm rất lớn của các đình thần trong triều đối với ông. Sắc phong thứ ba minh chứng rõ sự khen hưởng của vua Thiệu Trị đối với Lê Duy Di: Ban sắc cho Lê Di chức Lại khoa Cấp sự trung, xuất thân từ khoa mục thư nhàn. Nay đình thần chọn bầu ngươi để thăng chức Trưởng quan Cấp sự trung ở Hộ khoa, kiêm chức Viện trưởng viện Đô sát. Phàm tất mọi việc đều theo lệ mà thực thi. Nếu có gì không chu tất, sẽ bị nghiêm minh xét đoán đầy đủ. Hãy kính theo! Ngày 4 tháng 9 năm Thiệu Trị thứ 4 (1844).

            Được vua Thiệu Trị tin tưởng giao nắm giữ cơ quan thanh tra quan lại, Lê Duy Di đã thực thi chức trách rất mẫn cán và có nhiều thành tích. Do đó nên chỉ 2 năm sau ông lại được Nhà vua tiếp tục gia phong qua sắc phong số 4:

           “Ban sắc cho Lê Di giữ chức Hộ khoa chưởng ấn Cấp sự trung. Nay nhân đại lễ tiết mừng thọ Trẫm tứ tuần (40 tuổi), gia ân chuẩn thăng cho ngươi chức Lang trung ở nội phủ. Phàm tất mọi việc đều theo lệ mà phụng hành. Nếu không chu toàn sẽ bị nghiêm minh xét đoán đầy đủ. Hãy kính theo! Ngày 1 tháng giêng năm Thiệu Trị thứ 6 (1846)” [5].

          Giữ chức vụ Lang Trung chưa đầy 3 năm, Lê Duy Di tiếp tục được vua Tự Đức thăng lên chức Trung Thuận đại phu Hộ bộ Bắc kỳ Thanh lại ty Lang trung, cho nắm giữ bộ phận quản lý quan lại toàn bộ các tỉnh ở Bắc Kỳ. Sắc phong số 5 minh chứng điều này:

            “Vâng mệnh trời hưng vận, Hoàng đế ban chế rằng: Trẫm duy lo chính sự, dùng người cân nhắc phải kê cứu điển lệ, lượng xét đức tài mà định vị, chọn người tiêu biểu để đảm đương chức phận. Nay thấy nhà ngươi là Lê Di chức Hộ bộ Bắc kỳ Thanh lại ty Lang trung là người có học vấn, đầy đủ khí chất có thể đảm đương được chính sự, quả như lời khen rằng: Rất thanh tao lại thấu đáo tận tụy. Việc quan hết sức mẫn cán, có nhiều công lao xứng đáng được gia phong chức tước trong Triều. Nay đặc ân ban cho chức Trung Thuận đại phu Hộ bộ Bắc kỳ Thanh lại ty lang trung. Ban chiếu mệnh được vẻ vang mà gắng sức hoàn thành bổn phận để lưu danh mãi mãi. Hãy kính theo! Ngày 7 tháng giêng năm Tự Đức thứ nhất (1848)”[5].


Hết phần 1, mời quý độc giả tiếp tục theo dõi phần 2 vào số sau

Tài liệu tham khảo
  1. Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam chính biên liệt truyện tập 4, NXB Thuận Hóa, Huế, 1993.
  2. Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam nhất thống chí tập 2, NXB Khoa học Xã hội, HN, 1970.
  3. Tập san Quảng Bình quê tôi Hội ái hữu đồng châu quảng Bình xuất bản tại Sài Gòn, 1970, 
  4. Lê Hồng Vệ, Công bố sắc phong cho quan Lê Duy Di, Đời Lê Thuần Phác, phần 1,2,3 Website:langleson.net      
  5. Tư liệu điền dả dân tộc học của Lê Trọng Đại:
+ Gia phả Lê tộc đại tôn Lệ Sơn (bản dịch năm 1973).
+ Sắc phong của triều Nguyễn cho Lê Duy Di (bản gốc chữ Hán) và bản dịch của Viện hán Nôm Việt Nam.
Tác giả bài viết: Lê Trọng Đại
Từ khóa:

Lê Trọng Đại

Đánh giá bài viết

Những tin cũ hơn

Ý kiến bạn đọc

Avata
Đông tác - Đăng lúc: 09/05/2013 18:22
Đề nghị anh Đại ra tiếp phần 2. Phần 1 còn 1 vài lỗi chính tả, anh Đại kiểm tra kẻo đưa vào địa chí in sai. Rất hoanh nghênh chuyên đề này.
Tư liệu tham khảo phong phú và có cơ sở về các dữ kiện. Hy vọng địa chí sớm ra mắt và tổ chức họp báo công khai để bà con biết.
Avata
Thái Thuỳ Linh - Đăng lúc: 08/05/2013 15:17
Những bài mang tính học thuật cao, xen kẻ những bài bình dân đã làm cho tờ báo đa sắc, đa màu và đa hương thơm.
Cảm ơn anh Đại đã cho công bố tư liệu về một danh nhân có tiếng của Lệ Sơn. Lịch sử cần khám phá, ghi nhận những đóng góp của các bậc tiền nhân cho quê hương. Thế hệ hôm nay cần có trách nhiệm đó.
Avata
Tư Dần - Đăng lúc: 08/05/2013 10:05
Thơ dành cho hế hệ sau nhớ về làng truyền thống văn hóa xưa
Nào ai cắp sách theo thầy
Bút làng vào sổ từ rày chữ nhiêu
Phiên canh trong điếm ngoài lều
Việc làng công việc từ rao tận trừ
Chẳng nên yêu sách ngầy ngà
Có hậu phong tục mới ra nhân tài

Mã an toàn:   Mã chống spamThay mới     



 
  • Lời giới thiệu công trình Địa chí Làng Lệ Sơn  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Trả lời ý kiến đề xuất của bạn Lê Quang Đạt. Việc in sách đủ để phát cho mỗi gia đình người Lệ Sơn 1 quyển là không dễ vì giá thành sách chỉ tính riêng giấy mực thủ tục giấy phép xuất bản xuất bản mỗi cuốn đã 160.000 đồng, để in đủ thì phải 4000 quyển như vậy riêng tiền...
  • Nghề hay: Trồng cỏ nuôi bò một hướng đi tích cực chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp nông thôn  -   Gửi bởi: Phạm Thị Thuỳ
    Đọc được bài hay quá. Một số kiến thức rất bổ ích. Tuy nhiên, tôi có việc rất mong được anh hỗ trợ: Anh có định mức nào, hay kinh nghiệm về chi phí sản xuất 1 ha trồng cỏ không anh (giống, phân bón, nhận công, tưới tiêu...). Anh có có thể cho tôi xin được không. Hiện...
  • Lệ Sơn - Làng theo đạo học  -   Gửi bởi: Lương Xuân Trường
    Mình tình cờ đọc lại bài viết của mình ở đây. (bài vết cũng tám năm trước rồi) đọc bình luận của bạn Lâm Phương, chuyện bạn đánh giá thế nào là quyền của bạn. Chỉ có điều một thông tin bạn đưa ra không chính xác: Mình (Lương Xuân Trường) và bạn dồng nghiệp Phan Phương...
  • Thêm một tư liệu Hán nôm về địa danh Lệ Sơn  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Cháu xem lại thông tin đoạn nói về chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1774 - 1776 là chưa chính xác dễ gây nhầm lẫn với thông tin Chiến tranh Trịnh - Nguyễn (1627 - 1672) ở thế kỷ XVII. Thời gian được nói đến trong bài viết là sau khi tướng họ Trịnh - Hoàng Ngũ Phúcvượt sông...
  • Bài thơ cuối cùng của nhà giáo Lê Ngọc Mân  -   Gửi bởi: Lê Quang Đạt, số phone: 0913963799
    Hồi trước đi học chung cấp 3 ở huyện Quảng Trạch cùng bạn Hạnh, bạn Hào ở Ba Đồn. Hay xuống thăm thầy Mân chuyện trò ngâm thơ
  • Chặt củi lèn, một kỷ niệm khó quên  -   Gửi bởi: Lê Quang Đạt
    Nhớ lại hồi xưa đi chăn bò cùng các bạn ở Hung Tắt, Hung Cày. Nay đâu còn cảnh đó nữa?
  • Một gia đình cần sự giúp đỡ  -   Gửi bởi: Nguyen Van Thanh
    Rất buồn vì Thay mặt Hội đồng hương Văn hoá tại Nha Trang trích gửi tiền ủng hộ mà không có danh sách...Việc đã qua...Thôi nhé!
  • Gửi con gái Mẹ  -   Gửi bởi: Hung Lan
    Mệ Phương còn khỏe không chi Hồng ?
    Bài thơ hay đáo để, đọc mà nước mắt chảy dài.
  • Lê Đình Khôi; Quê hương là nơi con nước "chở che con đi..."  -   Gửi bởi: Lê Trọng Đại
    Bài viết rất là một lời tri ân với cụ Lê Đình Khôi người đã có những hành động đẹp đóng góp cho cộng đồng cư dân Lệ Sơn ở Hà nội và quê hương và cũng phần nào nói lên được cái tâm của một người con Lệ Sơn đáng kính đối với quê hương. Cảm ơn chú Vệ và Ban biên tập báo...

Thống kê

  • Đang truy cập: 10
  • Khách viếng thăm: 3
  • Máy chủ tìm kiếm: 7
  • Hôm nay: 32
  • Tháng hiện tại: 36374
  • Tổng lượt truy cập: 8045408

Liên kết làng quê Quảng Bình

Lệ Sơn 2 - www.langleson.com
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de

Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
Hân hạnh chào đón các bạn đến với trang tin www.langleson.net
Bản quyền thuộc về Làng Lệ Sơn. Trang thông tin này là tài sản của toàn thể con em làng Lệ Sơn, huyện Tuyên Hoá, tỉnh Quảng Bình
Trang thông tin điện tử Làng Lệ Sơn hoạt động theo quy định của luật pháp Vịệt Nam dưới sự điều hành chung của Hội đồng tư vấn chuyên môn và kỹ thuật.
Trụ sở: Đặt tại trung tâm lưu trữ truyền số liệu VDC1 - Hà Nội - Việt Nam
Trang thông tin là tài sản chung của toàn thể con em làng Lệ Sơn, xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình
Email gửi bài viết
baiviet@langleson.net