Chạp Họ - Một phong tục đẹp trong đời sống văn hóa ở làng Lệ Sơn
Đăng lúc: Thứ hai - 15/01/2018 01:04 - Người đăng bài viết: bientap01Hàng năm, cứ vào tháng Chạp, là các dòng họ ở làng Lệ Sơn lại chuẩn bị tiến hành tổ chức ngày “Chạp họ”.
Tùy theo mỗi tộc họ, Chạp Họ được định vào những ngày khác nhau, nhưng thường trong tháng Chạp, cận kề Tết Nguyên đán. Đến ngày đó con cháu trong họ tộc ở tại quê nhà hay đi làm ăn xa cũng đều nhớ về làng tham gia “Chạp họ”, để cùng nhau đi thăm viếng và sửa sang lại mồ mả, làm lễ cúng giỗ tổ tiên, ông bà của dòng họ. Ngày “Chạp họ” cũng được coi là ngày giỗ họ để bà con họ tộc gặp gỡ nhau, có dịp tâm sự, ôn lại truyền thống của gia đình, của họ tộc, để truyền đời cho lớp con cháu gắn bó, nối tiếp nhau gìn giữ gia phong.
Mỗi dòng họ đều có nhà thờ họ riêng, to nhở thế nào thì tùy theo tiềm lực của con cháu. Dòng họ nào có người đỗ đạt cao, có chức tước thì xây bề thế hơn; “Chạp họ” xưa, phần lớn các dòng họ chỉ qui định nam giới hay còn gọi là “suất đinh” được đóng góp và tham gia ăn cỗ họ, còn phụ nữ thì không.
Quang cảnh xóm làng trong ngày “Chạp họ” thật rộn rã, đầm ấm. Đây quả thực là ngày vui cả làng. Ngay từ sáng sớm, tất cả các “suất đinh” (gồm đàn ông, con trai) tề tựu tại từ đường (nhà thờ họ) rồi cùng nhau kéo đi viếng mộ. Mọi người kẻ cầm cuốc, người mang dao, rựa để dẫy cỏ, chặt cây mọc trên mộ; kẻ thì mang nhang đèn đến thắp mời tổ tiên về ăn Tết với con cháu. Các cụ cao niên trong họ thường đội khăn đóng, áo dài the, vừa đi vừa chỉ dẫn con cháu biết từng vị trí các ngôi mộ trong họ. Khi đến trước mỗi ngôi mộ, sau khi thắp hương khấn vái, các cụ đều kể rành rọt từng ngôi mộ thuộc phái nào, cánh nào, chi nào. Không khí thật trang nghiêm và thiêng liêng, mọi người đứng trầm mặt để nghe và ôn lại gốc gác, tổ tông của mình…
Ảnh minh họa, ngày chạp Họ
Tảo mộ xong, con cháu về tập trung tại từ đường. Ông trưởng họ hay là cụ cao niên nhất trong họ đứng ra tuyên bố lý do và chương trình buổi lễ trước con cháu, sau đó trịnh trọng đặt mâm cỗ cúng lên bàn thờ và rót rượu, thắp hương khấn mời tổ tiên về chứng giám; tiếp đến, tuần tự theo thứ bậc trong họ thắp nén nhang, chắp tay khấn vái trong không khí trang nghiêm.
Sau lễ cúng, việc họp họ được tiến hành. Trước hết là ông trưởng họ thông báo rành mạch về việc làm của họ trong năm qua, rút kinh nghiệm những việc họ đã làm được và chưa làm được. Từ việc đóng góp xây dựng sửa chữa mồ mả, nhà thờ họ cho đến các việc liên quan với tộc họ và những sự kiện trong năm như thăng quan tiến chức, con cháu học hành, đỗ đạt, chi nào sinh thêm con, thêm cháu hoặc lập gia đình và thậm chí cả trường hợp đau ốm, chết chóc… Tiếp đến là nêu lên những dự định sẽ thực hiện trong năm mới. Tiếp nữa là kêu gọi sự tự nguyện đóng góp tiền bạc cho quỹ họ, ai góp bao nhiêu là tùy tâm, tùy sức. Sau khi thống kê về tài chính, thiếu đủ bao nhiêu thì được phân bổ về các chi, các cánh có trách nhiệm đóng góp tiếp.
Sau khi cúng, con cháu lại tập trung tiếp tục nấu cỗ vui vẻ. Vào khoảng giữa trưa, bữa cỗ được dọn ra, mọi người quây quần bên mâm cỗ. Cứ theo thứ bậc, vai vế, các cụ đầu cánh, trưởng chi, trưởng họ ngồi theo mâm trên, kế đến các con cháu lần lượt tiếp tục ngồi mâm dưới. Tất cả diễn ra vui vẻ ấm cúng như không khí trong một đại gia đình gồm nhiều thế hệ.
Ngày nay, nét đổi thay trong ngày “Chạp họ” hoặc giỗ họ không còn phân biệt nam, nữ như xưa mà tất cả mọi người trong họ đều đóng góp và ăn uống sum vầy. Ngày giỗ họ bây giờ không chỉ có quây quần bên mâm cỗ mà nhiều nơi còn tổ chức sinh hoạt văn nghệ, đây là nét mới thu hút thanh thiếu niên trong tộc họ tham gia đã góp phần làm cho sinh hoạt tinh thần thêm vui vẻ và hao hứng.
Từ năm 1996, khi Hội khuyến học Việt Nam ra đời, phong trào khuyến học, khuyến tài nhanh chóng phát triển sâu rộng trong cả nước, và phong trào đăng kí phấn đấu trở thành gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học được đông đảo các gia đình và dòng họ hưởng ứng thì việc khuyến học, khuyến tài đã trở thành nét nổi bật chương trình ngày Chạp họ hay giỗ họ.
Tục lệ “Chạp họ” hay giỗ họ được bảo tồn và phát huy đã trở thành một nét đẹp trong những tục lệ ăn Tết Nguyên đán của bà con làng ta, vốn thấm nhuần đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Nhờ có những lần họp họ mà anh trên, em dưới mới có dịp nhận ra nhau, quan hệ họ hàng, dòng tộc ngày thêm gắn bó. Khoảng vài chục năm trở lại đây “Chạp họ” đầu xuân đã được nhiều dòng họ phục hồi nhưng mang phong cách mới. Rõ ràng, ngày “Chạp họ” không chỉ mang ý nghĩa xây dựng tinh thần đoàn kết keo sơn trong tộc họ mà còn mang nét đẹp mới có ý nghĩa xã hội, đó là xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, góp phần nâng cao dân trí, đóng góp nhân tài cho đất nước.
Tác giả bài viết: Minh Đạt
Từ khóa:
Những tin mới hơn
- Nhớ Tết xưa của tác giả Lương Duy Hoàng (26/01/2019)
- Giới thiệu ca khúc mới viết về Lệ Sơn (04/09/2022)
- Mùa xuân quê hương, mùa xuân kết nối yêu thương (28/12/2018)
- Chiếc khăn mùi xoa ngày ấy (05/03/2019)
- Chạy lụt bão ở Lệ Sơn (06/05/2019)
- Gửi con gái Mẹ (08/10/2019)
Những tin cũ hơn
- Ngủ ngon em nhé (19/11/2016)
- Hoài niệm tuổi thơ (06/07/2016)
- Về đời thường (14/06/2016)
- Tiếng chuông chùa Vĩnh Phúc (26/04/2016)
- Văn hóa hồn quê (07/04/2016)
- Tục bắt cheo đám cưới xưa ở Lệ Sơn (26/02/2016)
- Những bức ảnh tuyệt đẹp về Sông Gianh (04/01/2016)
- Bài thơ cuối cùng của nhà giáo Lê Ngọc Mân (14/08/2015)
- Về miền Tây (28/08/2015)
- Thăm Rắc Lây (27/06/2015)
Ý kiến bạn đọc
Nguyen Sy - Đăng lúc: 17/01/2018 11:16
Năm đó, trời cũng se lạnh và lất phất mưa. Bọ tôi bảo anh em tôi và mấy anh em trong Chi họ tập trung tại nhà để đi thăm mộ. Tôi còn nhớ đi nhiều nơi lắm, Cửu phủ có mấy ngôi, Phục lùng mấy ngôi rồi về Đông Chăm, Lạ lả, đi đến đâu Người cũng giảng giải cho con cháu về tên, thứ bậc của Cụ qua cố. Ngưòi lớn phát cây, đắp lại mộ bị sạt lở do lụt, bò húc, trẻ con nhổ cỏ, nhóm lửa bên mộ cho ấm...
Nay mộ các Cụ đã quy tập về Đồng Choi, Bọ tôi đã đi xa. Mỗi năm đến mùa Chạp tôi lại bồi hồi nhớ về ngày xưa củ, nhớ đến nao lòng những ngày giáp Tết nơi quê hương.
Năm đó, trời cũng se lạnh và lất phất mưa. Bọ tôi bảo anh em tôi và mấy anh em trong Chi họ tập trung tại nhà để đi thăm mộ. Tôi còn nhớ đi nhiều nơi lắm, Cửu phủ có mấy ngôi, Phục lùng mấy ngôi rồi về Đông Chăm, Lạ lả, đi đến đâu Người cũng giảng giải cho con cháu về tên, thứ bậc của Cụ qua cố. Ngưòi lớn phát cây, đắp lại mộ bị sạt lở do lụt, bò húc, trẻ con nhổ cỏ, nhóm lửa bên mộ cho ấm...
Nay mộ các Cụ đã quy tập về Đồng Choi, Bọ tôi đã đi xa. Mỗi năm đến mùa Chạp tôi lại bồi hồi nhớ về ngày xưa củ, nhớ đến nao lòng những ngày giáp Tết nơi quê hương.
Mã an toàn:
- Lời giới thiệu công trình Địa chí Làng Lệ Sơn - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Trả lời ý kiến đề xuất của bạn Lê Quang Đạt. Việc in sách đủ để phát cho mỗi gia đình người Lệ Sơn 1 quyển là không dễ vì giá thành sách chỉ tính riêng giấy mực thủ tục giấy phép xuất bản xuất bản mỗi cuốn đã 160.000 đồng, để in đủ thì phải 4000 quyển như vậy riêng tiền... - Nghề hay: Trồng cỏ nuôi bò một hướng đi tích cực chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp nông thôn - Gửi bởi: Phạm Thị Thuỳ
Đọc được bài hay quá. Một số kiến thức rất bổ ích. Tuy nhiên, tôi có việc rất mong được anh hỗ trợ: Anh có định mức nào, hay kinh nghiệm về chi phí sản xuất 1 ha trồng cỏ không anh (giống, phân bón, nhận công, tưới tiêu...). Anh có có thể cho tôi xin được không. Hiện... - Lệ Sơn - Làng theo đạo học - Gửi bởi: Lương Xuân Trường
Mình tình cờ đọc lại bài viết của mình ở đây. (bài vết cũng tám năm trước rồi) đọc bình luận của bạn Lâm Phương, chuyện bạn đánh giá thế nào là quyền của bạn. Chỉ có điều một thông tin bạn đưa ra không chính xác: Mình (Lương Xuân Trường) và bạn dồng nghiệp Phan Phương... - Thêm một tư liệu Hán nôm về địa danh Lệ Sơn - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Cháu xem lại thông tin đoạn nói về chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1774 - 1776 là chưa chính xác dễ gây nhầm lẫn với thông tin Chiến tranh Trịnh - Nguyễn (1627 - 1672) ở thế kỷ XVII. Thời gian được nói đến trong bài viết là sau khi tướng họ Trịnh - Hoàng Ngũ Phúcvượt sông... - Bài thơ cuối cùng của nhà giáo Lê Ngọc Mân - Gửi bởi: Lê Quang Đạt, số phone: 0913963799
Hồi trước đi học chung cấp 3 ở huyện Quảng Trạch cùng bạn Hạnh, bạn Hào ở Ba Đồn. Hay xuống thăm thầy Mân chuyện trò ngâm thơ - Chặt củi lèn, một kỷ niệm khó quên - Gửi bởi: Lê Quang Đạt
Nhớ lại hồi xưa đi chăn bò cùng các bạn ở Hung Tắt, Hung Cày. Nay đâu còn cảnh đó nữa? - Một gia đình cần sự giúp đỡ - Gửi bởi: Nguyen Van Thanh
Rất buồn vì Thay mặt Hội đồng hương Văn hoá tại Nha Trang trích gửi tiền ủng hộ mà không có danh sách...Việc đã qua...Thôi nhé! - Gửi con gái Mẹ - Gửi bởi: Hung Lan
Mệ Phương còn khỏe không chi Hồng ?
Bài thơ hay đáo để, đọc mà nước mắt chảy dài. - Lê Đình Khôi; Quê hương là nơi con nước "chở che con đi..." - Gửi bởi: Lê Trọng Đại
Bài viết rất là một lời tri ân với cụ Lê Đình Khôi người đã có những hành động đẹp đóng góp cho cộng đồng cư dân Lệ Sơn ở Hà nội và quê hương và cũng phần nào nói lên được cái tâm của một người con Lệ Sơn đáng kính đối với quê hương. Cảm ơn chú Vệ và Ban biên tập báo...
Thống kê
- Đang truy cập: 14
- Hôm nay: 1965
- Tháng hiện tại: 17322
- Tổng lượt truy cập: 8436793
Liên kết làng quê Quảng Bình
Lệ Sơn 2 - www.langleson.com
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de
Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
Làng Cao Lao - www.caolaoha.com
Làng La Hà - www.langlaha.com
Quảng Bình Trẻ - www.quangbinhtre.com
Nhịp Cầu - www.nhipcau.de
Báo Quảng Bình - www.baoquangbinh.vn
tháng chạp đã vào, tháng chạp họ đã và đang diên ra. Là người con đất Lệ dù ở đâu cũng không thể quên tháng tụ họp để gắn nối tình cảm họ hàng của làng. Đây là một nét đẹp văn hóa đặc sắc mong rằng con cháu đời sau mãi mãi lưu truyền. Tiết trời se lạnh, phụ nữ chuẩn bị mâm cỗ, nam giới mới được phép vác cuốc ra đồng "xủi" mã. Vậy mà, với mình ngày ấy, phận nữ nhi nhưng cũng thích được vác cuốc ra đồng cùng với các anh , các chú để được tìm hiểu về nguồn gốc của các ngôi mộ tổ tiên ông bà. Và mình cũng đã được tham gia hai năm. Đó là một niềm vinh dự lớn và cũng là kí ức quý giá trong cuộc của mình. Bây giờ xa quê đã gần 30 năm rồi nhưng hễ bước vào tháng chạp, lòng tôi lại bồi hồi nhớ về ngày chạp ở quê hương. Cảm ơn tác giả bài viết đã vẽ lên bức tranh tháng chạp đầy ý nghĩa.