Lệ Sơn hôm qua và Văn hoá hôm nay

Bài viết vê chặng đường phát triển với nhiều dấu ấn của Văn hóa hôm nay do tác giả Ngọc Tiệp chấp bút
Năm 1471 sau khi tháp tùng Vua Lê Thánh Tông chinh phạt trở về. Vua ra chiếu khuyến mở rộng ruộng đất phía Nam. Đến xứ Cồn Vang thấy sơn thuỷ hửu tình, phía tây dựa vào dãy núi, ba bề có dòng sông bao bọc, đất đai phì nhiêu có thể lập nghiệp lâu dài cho con cháu. Ông Lê Văn Hành dâng sớ tâu Vua, được Vua đồng ý đã cùng một số dòng họ khác như họ Trần, họ Nguyễn, họ Phạm, họ Phan, họ Lương, họ Cao, họ Bùi ... cùng con cháu vào khai hoang lập nghiệp . Trải qua 6 thế kỷ cần cù lao động sáng tạo đã biến Cồn Vang hoang vu thành làng mạc trù phú . Làng Lệ Sơn được hình thành từ thuở ấy, nay là xã Văn Hoá .
 

Phía tây làng có dãy núi 99 chóp. Tương truyền có trăm con phượng hoàng bay về đây tìm đất dựng kinh đô. Ba phía có sông bao bọc, nước trong xanh hiền hoà, có bóng tre trùm mát rượi, duyên dáng nghiêng mình soi mái tóc. Văn hoá có nhiều cảnh đẹp: Lèn Đứt Chân, Miếu Chân Linh, Khe Trống, Rào nước Mội, các thung lũng như Hung Cày, Hung Tắt, hung Mít quanh năm chim hót vượn kêu phá tan cảnh yên tỉnh của núi rừng .

Động Chân Linh ở đầu làng là một cảnh đẹp. Sách phủ biên tập lục, Lê Quí Đôn đã ghi " Động Chân Linh ở nguồn Chân Linh Châu bố chính sau lưng là núi, trước mặt là nước, cửa động hẹp chỉ lọt một cái xuồng, trong động rộng rãi, người đi xem cần đuốc đi vào, đi bộ ít dặm có một cái cửa, vào trong hang thấy cả trời đất thênh thang, có phiến đá to bằng phẳng như bàn cờ, bốn bề vách núi như ngọc đẽo thành".  Cảnh rất là đẹp, có nhiều bài thơ để tặng . Thú nhất là được ngồi thuyền ngắm lèn Đức chân để thưởng thức cảnh non nước trời mây hoà quyện.

Lệ Sơn được xếp đầu trong bát danh hương: Sơn- Hà - Cảnh - Thổ - Văn - Võ - Cổ - Kim. Qua các thời đại, khoa thi nào cũng có nhiều người đỗ đạt . Dưới chế độ mới truyền thống cũng được phát huy. Có nhiều giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ và hàng trăm cử nhân trong các lĩnh vực văn học và khoa học kỹ thuật được đào tạo trong và ngoài nước. Có gia đình có hai giáo sư như gia đình cụ Lương Duy Tâm. Có phó giáo sư, tiến sĩ và cử nhân như gia đình cố nhà giáo Lương Ngọc Đệ. Có Thạc sĩ. kỹ sư như gia đình Bác Nhân, bác Bá, Bác Đảm ...

Văn hoá cũng là quê hương có truyền thông yêu nước nồng nàn. Xa xưa có các cụ Nguyễn Đình Gia,  Đô chỉ huy sứ,  mưu tiên hầu tướng quân có công đánh giặc giử nước được Vua Duy Tân và Vua Khải Định phong sắc . Trong phong trào Cần Vương nhiều người đã đầu quân đánh Pháp dưới sự chỉ huy của Đế đốc tướng quân Lê Trực . Có nghĩa quân của Bá Hộ Nghi đánh Pháp và đại bản doanh là Lèn Khum, Hung Tắt. Văn hoá rất tự hào có tương Hoàng Sâm nổi tiếng, là đội trưởng đội Việt nam tuyên truyền giải phóng quân, người học trò ưu tú của Bác Hồ kinh yêu, có cụ Lê Giờ đảng viên 30-31, cụ Nguyễn Tiến Báu, Lê Lầu đảng viên từ 1934.

Trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc hàng trăm con em xã Văn hoá đã có mặt khắp các chiến trường: Điện Biên Phủ, Hoà Bình, Bình Trị Thiên, các chiến trường Miền Nam, nuớc bạn Lào và Căm Pu Chia . Nhiều người con của quê hương đã anh dũng hy sinh trên chiến trường . Lệ Sơn đã được nhận danh hiệu làng chiến đấu kiểu mẫu và được phong tặng Đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Ai đã lâu ngày nay trở về thăm quê hương đều ngỡ ngàng và phấn khởi trước sự thay đổi của quê hương. Không còn cảnh nhà tranh vách đật . Nhà đã được ngói hoá toàn bộ. Xen kẻ có một số nhà cao tầng. Trụ sở Đảng uỷ, Uỷ ban, trường học các cấp, trạm xá được xây dựng khang trang, cao tầng. Một số đường chính, kênh mương thuỷ lợi được bê tông hoá đủ nước cho đông - xuân - hè - thu. Đặc biệt một kè chắn sóng và lũ rất kiên cố được hoàn thành dọc bờ sông từ ga đến thôn Thượng phủ.
 

Nói Văn Hoá mà không nói đến nhà máy xi măng là điều thiếu sót . Ngày 12.2.2009 cán bộ và nhân dân xã Văn Hoá vui mừng chứng kiến lễ động thổ nhà máy xi măng công suất 2 tiệu tấn / năm.  Địa diểm là vùng đá bạc thuộc thung lũng Hung tắt, Hung cày. Hiện thực cuộc sống công nghiệp không còn xa nữa , thức dây tiềm năng lèn Lệ Sơn đi vào cuộc .

Với đội ngũ cán bộ trẻ, năng động sáng tạo và tâm huyết, với sự quyết tâm của đảng bộ và nhân dân thực hiện đường lối đổi mới của Đảng - Văn hoá quê tôi vững bước đi lên , rạng rỡ một quê hương có nhiều truyền thống . 

Tác giả bài viết: Ngọc Tiệp