Hồi ký dài kỳ - Một thời để nhớ (Phần 3)
- Thứ năm - 12/09/2013 08:27
- |In ra
- |Đóng cửa sổ này
Giới thiệu tập hồi ký dài kỳ viết về cuộc sống, sinh hoạt của bà con Làng Lệ Sơn và vùng chiến khu Tuyên Hoá trong quảng thời gian trước và sau 1954 của tác giả Lương Duy Thái. Ông là em trai của GS.Lương Duy Thứ và PGS. Lương Duy Trung. Đây là món quà mà tác giả dành tặng cho quê hương thân yêu nơi đã từng gắn bó với tuổi thơ nhiều kỷ niệm
Bài viết kỳ trước đã đăng:
1. Hồi ký dài kỳ - Một thời để nhớ (Phần 1)
2. Hồi ký dài kỳ - Một thời để nhớ (Phần 2)
Cả nhà tôi cứ theo đường tàu mà đi, lúc đầu còn nói chuyện, sau vì mệt, thỉnh thoảng phải dừng lại chặt cây, nên cứ lầm lủi đi. Ban đầu tôi cũng đi như mọi người nhưng chưa đến đường hầm xuyên núi thứ nhất thì chân bị phồng vì đá lát đường tàu. Tôi nhăn nhó cố lê đi, đến đường hầm thứ hai thì ngất xỉu. Mạ tôi kêu lên,mọi người xúm lại. Bố tôi bảo mọi người nghỉ chân, chờ tôi tỉnh. Mấy năm ở huyện Nựu thỉnh thoảng tôi cũng bị xỉu thế này. Một lúc sau tôi tĩnh, mạ tôi bảo có lẽ sáng nay tôi ăn ít nên bị xỉu vì đói. Ngần ngừ một lúc bố tôi mới bảo anh Tuệ, anh trên tôi hai người, đi đường tắt về nhà xem ông bà có gì ăn thì lấy một ít đem lên cho tôi. Từ đường hầm này nếu đi theo đường tắt về nhà ông bà tôi chỉ khoảng 2-3 cây số. Cả nhà tôi ngồi nghỉ trong hầm, một chốc chắc đỡ mệt, anh Tưởng kề tôi mới lần ra cửa hầm chơi. Chỉ lúc sau thấy cả hai anh đi vào. Anh Tuệ đưa cho mạ tôi một bọc lá chuối, bên trong có nắm xôi con con và hai cái cẳng gà. Bố tôi nhìn nắm xôi và cái cẳng gà tỏ vẽ bực mình, mũi ông ửng đỏ. Chắc ông nghĩ, biết cháu đi đường xa về, đang đói lả mà ông bà chỉ cho nắm xôi bé tẹo thì ai ăn, ai nhịn. Anh Tuệ ngồi môt lúc đỡ mệt, nói với cả nhà ông bà thổi xôi, thịt gà chắc đợi về ăn. Chị tôi ngồi đò đã về đến nhà một lúc rồi.
1. Hồi ký dài kỳ - Một thời để nhớ (Phần 1)
2. Hồi ký dài kỳ - Một thời để nhớ (Phần 2)
Cả nhà tôi cứ theo đường tàu mà đi, lúc đầu còn nói chuyện, sau vì mệt, thỉnh thoảng phải dừng lại chặt cây, nên cứ lầm lủi đi. Ban đầu tôi cũng đi như mọi người nhưng chưa đến đường hầm xuyên núi thứ nhất thì chân bị phồng vì đá lát đường tàu. Tôi nhăn nhó cố lê đi, đến đường hầm thứ hai thì ngất xỉu. Mạ tôi kêu lên,mọi người xúm lại. Bố tôi bảo mọi người nghỉ chân, chờ tôi tỉnh. Mấy năm ở huyện Nựu thỉnh thoảng tôi cũng bị xỉu thế này. Một lúc sau tôi tĩnh, mạ tôi bảo có lẽ sáng nay tôi ăn ít nên bị xỉu vì đói. Ngần ngừ một lúc bố tôi mới bảo anh Tuệ, anh trên tôi hai người, đi đường tắt về nhà xem ông bà có gì ăn thì lấy một ít đem lên cho tôi. Từ đường hầm này nếu đi theo đường tắt về nhà ông bà tôi chỉ khoảng 2-3 cây số. Cả nhà tôi ngồi nghỉ trong hầm, một chốc chắc đỡ mệt, anh Tưởng kề tôi mới lần ra cửa hầm chơi. Chỉ lúc sau thấy cả hai anh đi vào. Anh Tuệ đưa cho mạ tôi một bọc lá chuối, bên trong có nắm xôi con con và hai cái cẳng gà. Bố tôi nhìn nắm xôi và cái cẳng gà tỏ vẽ bực mình, mũi ông ửng đỏ. Chắc ông nghĩ, biết cháu đi đường xa về, đang đói lả mà ông bà chỉ cho nắm xôi bé tẹo thì ai ăn, ai nhịn. Anh Tuệ ngồi môt lúc đỡ mệt, nói với cả nhà ông bà thổi xôi, thịt gà chắc đợi về ăn. Chị tôi ngồi đò đã về đến nhà một lúc rồi.
Đến chiều, khi mặt trời sắp khuất sau dãy lèn đá, chúng tôi mới về đến nhà. Bà tôi ra tận cổng đón, bà cứ ôm lấy tôi rồi hôn hít tôi như hôn con nít. Tôi nghe nói hồi mạ tôi bị Tây bắt năm 1949, tôi cứ khóc ngằn ngặt đòi đi theo, bà ở nhà thỉnh thoảng lại đưa cái áo tôi ra hôn hít cho đỡ nhớ. Tôi mới xa bà hơn ba năm mà thấy lưng bà đã còng, đi đâu bà phải chống gậy rồi. Người bà nhỏ nhắn, tóc đã bạc quá nửa đầu. Bà đúng là mẫu người bà trong chuyện cổ tích.
Tối hôm đó hàng xóm kéo nhau sang thăm. Bà con quanh đây đều là họ hàng, cạnh nhà tôi là nhà chú Ý. Chú cũng làm nghề dạy học ; nhà chú bị Tây đốt cách đây ít lâu. Năm trước còn ở huyện Nựu, anh tôi có về làng lúc lên nói lại, mạ tôi viết thư về hỏi thăm, chia buồn cùng chú thím. Các anh chị tôi đều viết thêm mỗi người mấy chữ, riêng tôi chưa biết chữ nên đọc để chị tôi viết hộ. Cái câu tôi đọc “ Nhà cu Giáo-thằng Vỵ- bị ốt rồi à ? Thôi cu Giáo đừng trách Be – tên tôi ở nhà-nữa “ lúc này được mọi người nhắc lại, làm cả nhà cười vang. Bố tôi hỏi chú Ý, dạo này Tây có hay đi càn nữa không thì được chú cho biết chỉ thỉnh thoảng nó cho canô chạy ngoài sông bắn vu vơ. Hồi còn đóng ở đồn Tiền-Lệ nó hay bắn moóc chê lên làng mình, có người bị chết vì đạn lạc.
Hôm sau bố tôi lại lên trường. Ông không thể ở lâu hơn vì bao nhiêu việc đang chờ. Tôi bắt đầu làm quen với nhà cửa, vườn tược, cây cối. Nhà ông bà tôi ở là một nhà ngói năm gian, nền xây cao trông rất bề thế. Cạnh đó là căn nhà ngang ba gian, lợp bằng tranh, trông cũng cao ráo sạch sẽ. Việc nấu nướng, ăn uống đều ở cái nhà ngang này.
Sau này mạ tôi kể, năm 1942 bố tôi thi đỗ Huấn đạo, được bổ làm Huấn đạo ở Thanh – Hoá, mới có điều kiện xây nhà, tậu ruộng vườn chứ trước đây nhà ông bà nghèo lắm. Ông tôi thi đỗ Tú tài, chỉ ở nhà làm nghề gỏ đầu trẻ và làm thuốc bắc, cố lắm mới cho bố tôi đi học, còn chi và em gái không được học. Đi về phía cuối vườn, chỗ gần cây xoài cao ngất, thấy có cái chuồng lợn xây bỏ không, cạnh đó có nền chuồng bò cũng bỏ không, cỏ mọc um tùm. Ngước lên nhìn cây xoài thấy cành lá xum xuê, trên ngọn cây thỉnh thoảng lại thấy vài con diều hâu bay ra bay vào tôi thấy hơi bị ngợp. Sau này bà tôi nói cây xoài là của bên vườn bác mẹt Lân, một người bà con gần. Bà bảo cây xoài này có năm ra rất nhiều quả nhưng chẳng ai trèo hái được, chỉ thỉnh thoảng nhặt được quả rụng vì gió, ăn rất ngon. Việc tranh nhau nhặt xoài rụng cũng có nhiều kỷ niệm. Số là mùa hè năm đó trời rất nóng, mấy anh chị em tôi cùng với mấy đứa trẻ ở cạnh cứ lấy chổi quét sạch nhà rồi ngả ngớn nằm trên nền ximăng để ngủ trưa. Một hôm trời nổi gió rất to,chị tôi và anh Tưởng cùng nghe tiếng xoài rụng. Chị tôi nhanh chân chạy ra nhặt được quả xoài rất to. Lúc chị vào nhà anh Tưởng cứ lè nhè đi theo “ Em nghe ôốp chứ chị nghe ôốp à ? “. Cách không xa cây xoài và cái chuồng trâu là một bụi tre to, phía dưới có cái hầm bí mật. Cái hầm bí mật này bố tôi thuê đào để cả nhà tránh Tây đi càn.
Hồi năm 1949 Tây đi càn đã phát hiện được, nay ông bà tôi cho lấp cái miệng hầm cũ, trổ miệng sang hướng khác. Bà tôi bảo “ Nhà chỉ có hai ôông mệ nên nỏ sợ. Ôông con không khi mô chịu xuống hầm “. Bà nhắc lai cái đận Tây bắt hai mẹ con tôi ở cái hầm này. Bà cứ chép miệng nói “ Chỉ tại cái thằng Bé – tên gọi anh Tưởng tôi trong nhà – cứ kêu khát, dỗ răng cũng nỏ được. Mạ con xót ruột mới bảo thằng Tuệ lén lên nhà, nếu chộ không có Tây ở đó thì múc cho em gáo nước. Thằng Tuệ lên, chộ thằng Tây đứng tựa cột nhà huýt sáo nhưng cứ múc gáo nước rồi ra mở cửa hầm chui xuống. Rứa là Tây kéo nhau ra, xì xà xì xồ,chỉa súng bắt cả nhà lên. Con Tuần vừa đi dạy về, cứ mặc nguyên cả áo dài, chộ Tây chỉa súng xuống thì sợ quá, lập cà lập cập lên chậm, thằng Tây mới túm lấy áo kéo rách đánh xoạc, con Tuần quay lại hỏi thằng Tây là các ông đi ăn cướp hay răng mà đối xử với đàn bà như rứa ? Con Tuần hỏi bằng tiếng Tây. Thằng Tây nghe xong vội thả áo ra chạy vô nhà. Một lúc sau nó dẫn ra một thằng Tây trắng, chắc là quan trên. Thằng Tây trắng nói chi với con Tuần rồi bảo lính dẫn cả nhà vô xếp hàng trước sân. Con Tuần đi sau mới lẻn vô cửa ngách, leo vô cái bồ ở trên tra hạ run lập cập.
Thằng Tây trắng ra cứ xì xà xì xồ, thằng thông ngôn dịch lại bảo quan lớn hỏi đứa con gái lớn vừa nói tiếng Pháp mô rồi ? Mạ con nói các ôông làm hắn sợ, hắn chạy mất rồi. Hai thằng Tây đen cầm súng cứ đi đi lại lại, lên đạn lách cách doạ. Một lúc sau cả bọn kéo vô nhà nhìn ngó. Con Tuần ngồi trong bồ cứ run cầm cập, cái bồ cũng run theo mà mấy thằng Tây cũng nỏ biết “. Sau cái đận mạ tôi bịTây bắt đó bố tôi về đưa cả nhà lên chiến khu. Thực ra bố tôi biết Tây đang cố lùng bắt mình. Lúc này chính phủ bù nhìn Trần trọng Kim mới được thành lập, đang cần những người đã đỗ đạt,làm việc cho Nam Triều trước đây ra hợp tác. Trong chính phủ Trần trọng Kim bên ngoại tôi có ông cậu là Đinh xuân Quảng giữ chức phó Thủ tướng nên rất biết khả năng bố tôi. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, bố tôi không về hợp tác.
Mạ tôi bị đưa vào giam ở Đồng Hới. Nói là giam nhưng thực tế được bố trí ăn ở rất đàng hoàng, bọn Pháp đang cố dụ bố tôi về hợp tác với chúng. Bị giam khoảng 6, 7 tháng chúng thấy không lay chuyển được ông, vả ông cậu tôi cũng có nói đỡ nên chúng đành cho xe chở mẹ con tôi về thả bên kia sông. Ở nhà mấy ngày với ông bà, mạ lại bế tôi thuê đò đi lên chiến khu. Sau này các anh chị tôi kể lại, lúc gặp anh Tưởng, tôi rút từ túi quần ra cho anh quả chuối, cả nhà thấy tôi như thằng Tây con, hồng hào trắng trẻo còn anh Tưởng thì gầy đen, bé hơn tôi.
(Còn nữa ..)
Mạ tôi bị đưa vào giam ở Đồng Hới. Nói là giam nhưng thực tế được bố trí ăn ở rất đàng hoàng, bọn Pháp đang cố dụ bố tôi về hợp tác với chúng. Bị giam khoảng 6, 7 tháng chúng thấy không lay chuyển được ông, vả ông cậu tôi cũng có nói đỡ nên chúng đành cho xe chở mẹ con tôi về thả bên kia sông. Ở nhà mấy ngày với ông bà, mạ lại bế tôi thuê đò đi lên chiến khu. Sau này các anh chị tôi kể lại, lúc gặp anh Tưởng, tôi rút từ túi quần ra cho anh quả chuối, cả nhà thấy tôi như thằng Tây con, hồng hào trắng trẻo còn anh Tưởng thì gầy đen, bé hơn tôi.
(Còn nữa ..)